Yangın Pompaları
Yangın söndürmek için kullanılan üç ana metot su, köpük ve gazlı söndürmedir. Su ve köpük kullanılan söndürme yöntemlerinde söndürücüyü püskürtmek için gereken basıncı sağlamak için pompalara ihtiyaç duyulur.
Yangın söndürme sistemlerinde kullanılan pompalar, normal su pompalarından farklı tasarım kriterlerine sahiptir. Normal su pompalarının uzun süreler boyunca yüksek verimlilik ve minimum enerji ile çalışmaları istenir. Yangın pompalarında ise öncelik güvenilirliktir zira yangın durumu dışında yalnızca bakım ve testler sırasında çalıştırılırlar. Yangın durumunda pompa ile ilgili oluşabilecek en küçük sorun dahi büyük mal ve can kayıplarına sebep verebileceğinden yangın pompalarının son derece güvenilir olmaları gerekmektedir.
Dünyada yangından korunum konusunda en önde gelen standartlar Amerika menşeili UL, FM ve NFPA’dir.
UL sertifikası nedir?
1894 yılında kurulan ve “Amerikan sigortacılar laboratuvarı” açılımına sahip UL (Underwriters Laboratories) bir güvenlik sertifikasıdır (UL certified). UL bağımsız bir üçüncü parti test enstitüsü olarak güvenlik konusunda dünyadaki en büyük hükümet dışı kuruluşlardan biridir. Amerikan yangınla mücadele pazarında yönlendirme hükümetten ziyade sigorta kuruluşlarının inisiyatifindedir. Yangından korunum sistemlerinde kullanılan ürünler UL sertifikasına sahip ise sigorta kuruluşu bu sistemi kabul eder ve sigorta ücretinde indirim gerçekleşir. Aksi takdirde sigorta kuruluşu ya binayı sigortalamayı reddeder ya da yüksek bir sigorta ücreti çıkar. Amerika’da birbirinden farklı çok sayıda sigorta kuruluşu olsa da UL bağımsız ve güvenilir olması nedeniyle hepsi tarafından kabul edilir.
FM sertifikası nedir?
1886 yılında kurulan FM Global dünyadaki en büyük sigortacılık kuruluşudur. “FM Approvals” ise FM Global’ın bir alt kuruluşudur ve FM kriterleri çerçevesinde ürünlere sertifika verir. FM sertifika standartları UL’inkilere çok benzerdir fakat UL kriterlerine kıyasla daha katıdır ve alması zordur.
“UL/FM onaylı” ne demektir?
Bir projede “UL/FM” sertifikası aranıyorsa, burada “/” ile kastedilen “VEYA”dır, yani ürünlerde UL VEYA FM sertifikası olmasının kafi oluşudur. Eğer projenin sigortası FM Global tarafından yapılıyor ise ürünlerde FM sertifikası olması zorunluluğu ortaya çıkar. Bunun dışında iki onaydan birinin olması yeterlidir.
NFPA nedir?
1896 yılında kurulan NFPA Amerikan Ulusal Yangından Korunum Birliğidir. Farklı ürünler ve sistemler için belirlediği birçok standart mevcuttur. Bunlardan biri olan “NFPA-20”, yangın pompa setlerinin tasarımı ve montajı ile ilgilidir. Otomatik sprinkler sistemleri ile ilgili ilk NFPA standardı 1896 yılında hazırlanmıştır. Dizel motorlara ise ilk kez 1913 yılında yer verilmiştir. NFPA-20 günümüze dek 31 kez yenilenmiştir. Her 3-4 senede bir standartlar yenilenir. Bunun sebepleri yeni teknolojilerin geliştirilmesi, yeni malzemelerin keşfedilmesi ve raporlanan yangın vakalarının analiz edilmesi sonucunda yeni bulgulara ulaşılmasıdır.
NFPA-20’ye uygun tasarlanmış tipik “bir elektrik motorlu + bir dizel motorlu + bir jokey” pompa setinde aşağıdakiler bulunmaktadır:
- Pompa gövdesi
- Dizel motor
- Elektrik motoru
- Kontrol paneli
- Yakıt tankı
- Jokey pompa
- Kaplin ve şaft
- Vanalar
- Akış ölçer
NFPA’in standartları tüm sistemi kapsar. UL/FM ise sistemdeki ürünleri ayrı ayrı ele alır. Eğer proje UL/FM şartına sahipse tasarımın NFPA-20’ye göre yapılması gerekmektedir ve pompa seti içindeki tüm parçalarının UL/FM sertifikalı olması gerekmektedir.
UL/FM onaylı yangın pompalarının gereksinimleri aşağıdaki gibidir:
1) Pompanın kapalı vana basıncı anma basıncının %140’ından fazla olmamalıdır. ( Hs ≤ 140% x H)
2) Giriş basıncı -47.7 kpa’dan küçük olmalıdır. Pompa anma debisinin %150’si değerinde çalıştığında anma basıncının en az %65’i kadar basıncı sağlamalıdır. (H 1.5 Q ≥ H x 65%)
3) Pompanın ihtiyaç duyduğu maksimum fren beygirgücünü yakalamak için gerekli pozitif emiş basıncında test yapılır. (P ≥ BHP)
4) Kesme basıncı maksimum basıncın %99’undan düşük olmamalıdır.
Yangın pompaları borulama sistemi üzerinden sprinkler ya da nozullara yangını baskılayacak suyu gönderir. Elektrik motoru, içten yanmalı motor veya buhar türbinleri ile tahrik edilebilirler. Yalnızca elektrik motorlu pompaların bulunduğu setlerde ikinci bir güç kaynağı şartı vardır. Bu bina veya tesisteki ayrı bir jeneratör olabilir. Sprinkler sistemindeki basınç belirli bir set değerinin altına düştüğünde yangın pompası devreye girer. Bunun gerçekleşmesi için de sistemdeki bir veya birkaç sprinklerin ısıya maruz kalıp açılması gerekir. Eğer herhangi bir sebepten ötürü ana pompa devreye girmeyecek olursa yedek pompa devreye girer.
En çok tercih edilen iki yangın pompa tipi yatay milli santrifüj ve dikey milli türbin pompalardır. Yangın pompa kapasiteleri 25 ila 5000 galon/dakika arasında değişebilir. Basınç değerleri ise yatay milli pompalar için 40-394 psi, dikey milli pompalar için 26-510 psi arası değişir.